घरात किती सोने किंवा दागिने ठेवता येतील याचा संपूर्ण हिशोब असतो. त्याची संपूर्ण ब्लू प्रिंट आयकर विभागाने तयार केली आहे. घरात ठेवलेले सोने आयकर विभागाने जप्त करू नये, असे तुम्हाला वाटत असेल, तर त्याची मर्यादा जाणून घेतली पाहिजे. आयकर विभाग कोणत्या परिस्थितीत तुमचे सोने जप्त करू शकतो, हे त्याचे नियम माहित असले पाहिजे.
भारत सरकारच्या वतीने, वित्त मंत्रालयाने सन 1016 मध्ये याबाबतचा संपूर्ण नियम जारी केला आहे. यामध्ये वारसाहक्काने मिळालेले सोने व्यक्ती किती प्रमाणात ठेवू शकते आणि उत्पन्नाचे कोणतेही साधन नसल्यास सोने घरात ठेवण्याचा नियम काय आहे हे सांगितले आहे.
वारसाने मिळालेल्या सोन्यावर मर्यादा नाही
आमच्याकडे उत्पन्नाचे योग्य साधन असेल किंवा वारसाहक्काने सोने मिळाले असेल तर त्यावर कोणतीही मर्यादा नाही, असे नियम सांगतात. या दोन्ही प्रकरणांमध्ये सोने ठेवण्यास कोणतीही मर्यादा नाही आणि तुम्ही तुम्हाला हवे तेवढे सोने घरात ठेवू शकता. आयकर विभाग याबाबत कोणतेही प्रश्न विचारणार नाही. इथे सोने म्हणजे सोन्याचे बिस्किट किंवा दागिने. जर आयकर विभागाने तुमची चौकशी केली, तर तुम्ही सोर्स सहज सांगू शकता, तुमच्यावर कोणतीही कारवाई केली जाणार नाही.
उत्पन्नाचे साधन नसेल तर काय होईल.
आता आपल्याला माहित आहे की आपल्याकडे उत्पन्नाचे कोणतेही साधन नाही किंवा ते सोन्याच्या प्रमाणाशी जुळत नसले तरी काय होईल. एकतर तुमची कमाई कमी आहे आणि त्यानुसार घरात जास्त सोने आहे किंवा तुम्ही अजिबात कमावले नाही आणि घरात सोने ठेवले असेल तर आयकराची कारवाई होऊ शकते. मात्र, यातही दिलासा देण्याचा नियम आहे. जर आयकर विभागाने छापा टाकला आणि तुमच्या घरात सोने सापडले तर विवाहित महिलेच्या नावावर सूट मिळू शकते.
विवाहित स्त्री ठेवू शकते इतके सोने
आयकराच्या नियमांनुसार, घरात विवाहित महिलेच्या नावावर 500 ग्रॅमपर्यंत सोने ठेवता येते. जर तीच स्त्री अविवाहित असेल तर हे प्रमाण 250 ग्रॅम पर्यंत आहे. उत्पन्नाच्या स्रोताशिवाय जास्त सोने पकडल्यास कारवाई होऊ शकते. पुरुषांच्या बाबतीत तो विवाहित असो वा अविवाहित असा कोणताही नियम घातला गेला नाही. कुटुंबातील कोणताही पुरुष सदस्य त्याच्या नावावर 100 ग्रॅम सोने दाखवू शकतो.
धार्मिक श्रद्धांवर मिळू शकते सूट
हे सर्व नियम असतानाही घरात ठेवलेल्या सोन्याबाबत काय कारवाई करता येईल, हे मूल्यांकन अधिकाऱ्यावर अवलंबून आहे. जर त्या अधिकार्‍याला वाटत असेल की कुटुंबातील प्रथा किंवा धार्मिक श्रद्धेनुसार, उत्पन्नाच्या स्रोतापेक्षा जास्त सोने ठेवता येते, तर तो कोणतीही कारवाई करणार नाही. लक्षात ठेवा, की ज्या सोन्यावर आयकर विभागाची सूट देण्यात आली आहे ती फक्त कुटुंबातील सदस्यांच्या नावावर असलेल्या दागिन्यांसाठी आहे. तुमच्या घरात दुसऱ्याचे सोने किंवा दागिने ठेवले असल्यास ते जप्त केले जाऊ शकते. मग तुमचा कोणताही युक्तिवाद चालणार नाही.
काय म्हणतो कर कायदा
जर तुम्हाला भेटवस्तू किंवा वारसा म्हणून सोने मिळाले असेल तर त्याचा कागद दाखवावा लागेल. आयकर विवरणपत्रातही त्याचा उल्लेख करावा लागेल. ज्या व्यक्तीने तुम्हाला सोने भेट दिले आहे त्याच्याकडून मिळालेली पावती तुम्ही दाखवू शकता. तुम्हाला हवे असल्यास, तुम्ही फॅमिली सेटलमेंट डीड, गिफ्ट डीड देखील दाखवू शकता ज्यामध्ये सोन्याचे हस्तांतरण लिहिलेले आहे. तुमच्याकडे कोणताही पुरावा नाही असे गृहीत धरून, छापा टाकणारा मूल्यांकन अधिकारी तुमच्या कुटुंबाची स्थिती पाहतील, रूढी आणि धार्मिक श्रद्धा पाहतील आणि कारवाई करायची की नाही हे ठरवेल.