Credit Card फसवणूक टाळण्यासाठी काय घ्याल काळजी?

Credit Card: काही दिवसांपूर्वी एका महिला उद्योजिकेला अचानक क्रेडिट कार्ड वापरून ५० हजार, ५० हजार आणि ४० हजार असे तीन व्यवहार झाले असल्याचे मेसेज आले आणि एकूण १ लाख ४० हजार रुपये चोरट्यांनी एका मर्चंट अकाउंटला ट्रान्सफर करून घेतले..

हे कसे घडले
महिला उद्योजिकेचे एका बँकेचे फक्त क्रेडिट कार्ड Credit Card घेतलेले होते. ते कार्ड आणि क्रेड ॲप APP वापरून त्याद्वारे त्या पेमेंट करायच्या. एक दिवस ॲपद्वारे करत असलेला एक व्यवहार पूर्ण होऊ शकला नाही आणि ‘Under Process’ असा मेसेज आला. म्हणून त्यांनी ‘CRED‘ ॲपच्या ‘कस्टमर केअर’कडे तक्रार केली.

त्या ऑफिसरने लवकरच तुमच्या तक्रारीची दखल घेऊन, परत तुमच्याशी संपर्क साधतो, असे सांगितले आणि अर्ध्या तासात एका नंबरवरून फोन आला, पलीकडून कस्टमर केअर ऑफिसर बोलतोय, म्हणून त्याने काय झाले ते सविस्तर विचारले आणि बाकी माहितीही घेतली. हा फोन बंद झाला आणि पाच मिनिटांच्या अंतराने लागोपाठ ४० हजार, ५० हजार आणि ५० हजार रुपयांचे व्यवहार कार्डवरून झाले आणि हे पैसे ‘debit’ झाल्याचा मेसेज आला. त्यानंतर त्या महिलेने ते क्रेडिट कार्ड ब्लॉक करून सायबर सेल आणि बँकेत तक्रार केली. सायबर सेलने तातडीने हालचाल केली, मात्र चोरटयांनी त्या खात्यातून बहुतांश रक्कम काढून घेतली होती आणि चोरट्यांच्या खात्यात फक्त राहिलेले रुपये ९५० परत मिळाले. यामध्ये कस्टमर केअर म्हणून जो नंबर वापरला गेला तो चोरट्यांचा असावा आणि चोरट्यांनी मिळालेली माहिती वापरून हा गुन्हा घडला.

काय काळजी घ्यावी : Credit Card

• कस्टमर केअर नंबर शोधताना त्या कंपनीच्या ऑफिशिअल वेबसाईटवरूनच घ्यावा. गुगलवर शोधल्यावर चोरट्यांच्या बोगस कस्टमर केअर नंबर मिळण्याची शक्यता आहे आणि भांबावलेल्या स्थितीत आपल्याकडून चूक व्हायची शक्यता आहे. कस्टमर केअर नंबर साधारणतः १८०० ने सुरु होतो. हे लक्षात घेणे आवश्‍यक आहे.
  
• आपली कार्डसंबंधी गोपनीय माहिती उदा, कार्ड नंबर, सीव्हीव्ही नंबर, अकाऊंट नंबर, आयडी, पासवर्ड ,पत्ता ,पॅन कार्ड,आधारकार्ड सुरक्षित राहतील याची काळजी घेणे.
  
• आपल्या क्रेडिट कार्ड व्यवहाराची मर्यादा अगदी मर्यादित ठेवावी. उदा. फक्त ५ हजार
  
• मोठे व्यवहार शक्यतो ‘एनइएफटी'(NEFT) सारख्या माध्यमातून करावे.
  
• बँकेचा किंवा इन्शुरन्स कंपनीचा क्रेडिट कार्ड वापराचा विमा घ्यावा.
  
• हल्ली सर्व बँकांनी आपले क्रेडिट किंवा डेबिट कार्ड मर्यादा कमी करणे वा वाढवणे हे नेट बँकिंग साईटवर सुलभ केले आहे.
  
• आपली सर्व क्रेडिट आणि डेबिट कार्डची मागून पुढून एक झेरॉक्स काढून ठेवावी, अडचणीच्या वेळेस मोठे नंबर आणि त्या मागे असलेले कस्टमर केअर नंबर उपयोगी पडतील
  
• आपल्या क्रेडिट कार्डवरील प्रत्येक व्यवहार तपासावा.
  
• कार्ड वापरताना भरमसाट पॉईंट्ससाठी कोणतेही ॲप वापरणे धोकादायक.
  कार्डचा पासवर्ड वारंवार बदलावा.

फसवले गेल्यास काय करावे :

• ताबडतोब https://cybercrime.gov.in या संकेतस्थळावर तक्रार नोंदवा.
  
• बँकेत समक्ष जाऊन तक्रार नोंदवा, नुसती तक्रार नोंदवून थांबू नका, भरपूर पाठपुरावा करावा.
  
• आपल्या फोनवर किंवा कम्प्युटरवर असलेले या संदर्भातील काही पुरावे, संदर्भ असतील तर जपून ठेवा.ते करण्यासाठी संगणक सल्लागाराची मदत घ्या. हे पुरावे कोर्टात जरूर पडल्यास देता येतील.
  
• १९३० अथवा १५५२६० (महाराष्ट्रासाठी) या नंबरवर संपर्क साधा.
  
• शक्य असेल आणि आवश्यक असेल, तर तज्ज्ञ व्यक्तीचा सल्ला घ्या.

Credit Card फसवणूक कशी शोधायची?
भारतातील क्रेडिट कार्ड फसवणूक शोधण्याचे काही सामान्य मार्ग:

1. अनधिकृत किंवा संशयास्पद व्यवहार
तुमच्या क्रेडिट कार्ड स्टेटमेंटवर तुम्हाला कोणतेही अनधिकृत किंवा संशयास्पद व्यवहार दिसल्यास, तुमच्या क्रेडिट कार्डशी तडजोड झाली असण्याची शक्यता आहे.

2. गहाळ विधाने
जर तुम्ही तुमचे क्रेडिट कार्ड स्टेटमेंट प्राप्त करणे थांबवले आणि तुम्ही विशेषत: सदस्यत्व रद्द करण्यास सांगितले नाही, तर अशी शक्यता आहे की कोणीतरी तुमचे क्रेडिट कार्ड चोरले आहे आणि तुमच्या माहितीशिवाय अनधिकृत खरेदी करण्यासाठी तुमचे कार्ड वापरत आहे.

3. अज्ञात क्रमांकांवरून कॉल, मजकूर संदेश किंवा ईमेल प्राप्त करणे
तुम्हाला तुमच्या क्रेडिट कार्डचे तपशील विचारणारे अनोळखी नंबरवरून कॉल किंवा मेसेज येत असल्यास, तुम्हाला फसवणूक करणाऱ्यांकडून लक्ष्य केले जाण्याची शक्यता आहे.

4. तुमच्या क्रेडिट अहवालातील विसंगती
जर तुम्हाला तुमच्या क्रेडिट रिपोर्टमध्ये (नवीन क्रेडिट कार्ड अॅप्लिकेशन्स, क्रेडिट कार्ड लोन इ.) काही विसंगती दिसली, तर हे एक लक्षण असू शकते की कोणीतरी तुमची ओळख चोरली आहे आणि नवीन क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करण्यासाठी तुमची वैयक्तिक माहिती वापरत आहे.

5. नेहमीच्या Credit Card बिलांपेक्षा जास्त
तुम्हाला नेहमीपेक्षा जास्त क्रेडिट कार्ड बिल दिसल्यास, तुमचे क्रेडिट कार्ड अनधिकृत खरेदी करण्यासाठी वापरले गेले असावे.

क्रेडिट कार्डच्या फसवणुकीसाठी कोण जबाबदार आहे?
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने क्रेडिट कार्ड फसवणूकीसाठी मार्गदर्शक तत्त्वे सुधारित केली आहेत, ज्यामध्ये पैसा कुठे आहे हे परिभाषित केले आहे. ग्राहकांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी, RBI ने क्रेडिट कार्ड कंपन्यांसाठी क्रेडिट कार्ड फसवणूक नियम अधिक कठोर केले आहेत. मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, जर एखाद्या ग्राहकाने स्टेटमेंट मिळाल्यापासून 3 दिवसांच्या आत क्रेडिट कार्ड फसवणुकीची तक्रार केली, तर क्रेडिट कार्ड कंपनी संपूर्ण रक्कम परत करण्यास जबाबदार असेल.

➢ जर ग्राहकाने 3 दिवसांनंतर फसवणूक झाल्याची तक्रार केली परंतु स्टेटमेंट मिळाल्यापासून 60 दिवसांच्या आत, तर उत्तरदायित्व रु. पर्यंत मर्यादित केले जाईल. 25,000.

➢ तथापि, जर ग्राहकाने स्टेटमेंट मिळाल्यापासून 60 दिवसांच्या आत फसवणुकीची तक्रार केली नाही, तर ते सर्व व्यवहारांसाठी जबाबदार असतील.

क्रेडिट कार्ड फसवणुकीची तक्रार कशी करावी?
तुमच्या क्रेडिट कार्डशी तडजोड झाल्याची तुम्हाला शंका असल्यास, तुम्ही ताबडतोब तुमच्या बँक किंवा क्रेडिट कार्ड कंपनीला फसवणुकीचा अहवाल द्यावा. तुम्ही ग्राहक सेवा टोल फ्री क्रमांकावर थेट कॉल करू शकता आणि बँकेतील संबंधित अधिकाऱ्यांना घोटाळ्याची तक्रार करू शकता. वैकल्पिकरित्या, तुम्ही तुमच्या बँकेच्या नेट बँकिंग पोर्टलवर लॉग इन करून फसवणुकीची तक्रार करू शकता. तुमची इच्छा असल्यास तुमच्याकडे हॉटलिस्ट किंवा तुमचे कार्ड ब्लॉक करण्याचा पर्याय देखील असेल.

तुम्‍ही स्‍थानिक पोलिस स्‍टेशनमध्‍ये क्रेडिट कार्ड फसवणूकीची तक्रार दाखल करावी आणि एफआयआरची प्रत मिळवावी. पुढील तपासासाठी तुम्हाला ते तुमच्या बँक किंवा क्रेडिट कार्ड कंपनीकडे सबमिट करणे आवश्यक असल्यास हे उपयुक्त ठरेल.

याशिवाय, तुम्ही क्रेडिट कार्डच्या फसवणुकीला बळी पडल्याचा तुम्हाला संशय असल्यास तुम्ही RBI च्या फ्रॉड इंस्पेक्टर जनरल (OFIG) कार्यालयात तक्रार दाखल करावी.

क्रेडिट कार्डच्या फसवणुकीपासून तुम्ही स्वतःचे संरक्षण कसे करू शकता?
येथे काही टिपा आहेत ज्या तुम्हाला क्रेडिट कार्डच्या फसवणुकीपासून स्वतःचे संरक्षण करण्यात मदत करू शकतात:

• तुमचे क्रेडिट कार्ड तपशील कधीही कोणाशीही शेअर करू नका.
  
• तुमचे क्रेडिट कार्ड नेहमी सुरक्षित आणि सुरक्षित ठिकाणी ठेवा.
  
• तुमचा क्रेडिट कार्ड पिन तुमच्या क्रेडिट कार्डच्या मागे किंवा इतर कुठेही लिहू नका.
  
• तुमच्या क्रेडिट कार्डचे तपशील तुमच्या संगणकावर किंवा मोबाईल फोनवर कधीही सेव्ह करू नका.
  
• तुमचे क्रेडिट कार्ड स्टेटमेंट नेहमी काळजीपूर्वक तपासा आणि कोणत्याही संशयास्पद व्यवहाराची तुमच्या बँकेला त्वरित तक्रार करा.
  
• तुमचे क्रेडिट कार्ड हरवले किंवा चोरीला गेल्याची तुम्हाला शंका असल्यास, तुम्ही ताबडतोब तुमच्या बँकेला किंवा क्रेडिट कार्ड कंपनीला संशयाची तक्रार करावी.
  
• कोणत्याही संशयास्पद क्रियाकलापाची तपासणी करण्यासाठी तुम्ही तुमचा क्रेडिट स्कोअर आणि क्रेडिट अहवालाचा नियमितपणे मागोवा ठेवावा.

वेगवेगळ्या बँकांसाठी क्रेडिट कार्ड फसवणुकीची तक्रार कशी करावी?

1. स्टेट बँक ऑफ इंडिया
“ब्लॉक” टाईप करा नंतर तुमच्या क्रेडिट कार्डचे शेवटचे चार अंक जोडा आणि हा एसएमएस 5676791 वर पाठवा. तुम्ही SBI च्या ग्राहक सेवा क्रमांकावर (उपसर्ग स्थानिक STD कोड) 39 02 02 02 किंवा 1860 180 वर कॉल करून देखील घटनेची तक्रार करू शकता. 1290.

2. IDBI बँक
तुम्ही 1800 425 7600 (टोल-फ्री) किंवा +91-022-4042 6013 डायल करून अशा घोटाळ्यांची तक्रार करू शकता. (टोल-फ्री नसलेले). तुम्ही अशा फसवणुकीची तक्रार idbicards@idbi.co.in वर देखील करू शकता .

3. AXIS बँक
Axis Bank च्या क्रेडिट कार्ड ग्राहक सेवेला 1860 419 5555 वर घटनेची तक्रार करा. तुम्ही जवळच्या शाखेत जाऊन घटनेची तक्रार देखील करू शकता.

4. पंजाब नॅशनल बँक
तुम्ही टोल-फ्री नंबर १८००१८०२३४५ किंवा ०१२०-४६१६२०० वर कॉल करून क्रेडिट कार्ड फसवणुकीची तक्रार करू शकता. दुसरा पर्याय म्हणजे त्यांना क्रेडिटcardpnb@pnb.co.in वर सर्व माहितीसह ईमेल पाठवणे . जर तुम्ही यापैकी कोणतीही पायरी पूर्ण करू शकत नसाल, तर तुमच्या नोंदणीकृत मोबाइल नंबरवरून 5607040 वर SMS (HOT>space>कार्ड नंबर) पाठवा.

5. सिटी बँक
पायरी 1: सिटी बँकेच्या वेबसाइटवर लॉग इन करा.
पायरी 2: “क्रेडिट कार्ड” निवडा.
पायरी 3: तुम्हाला कळवायचे असलेले कार्ड निवडा.
पायरी 4: “खाते विधान” निवडा.
पायरी 5: “विवाद” वर क्लिक करा.
पायरी 6: फसव्या व्यवहाराची निवड करा.

6. बँक ऑफ इंडिया
तुमचा क्रेडिट कार्ड नंबर हॉटलिस्टमध्ये जोडण्यासाठी ग्राहक सेवेला 1800 220 088 वर कॉल करा. तुम्ही या क्रमांकावर त्यांच्यापर्यंत पोहोचू शकत नसल्यास, (022) 40426005/40426006 डायल करा. तुम्ही headoffice.cpdcredit card@bankofindia.co.in वर ईमेल करून चोरी किंवा घोटाळ्याची तक्रार देखील करू शकता आणि तुमचे कार्ड ब्लॉक करण्याची विनंती करू शकता.

7. HDFC बँक
कोणत्याही फसव्या क्रियाकलाप आढळल्यास, तक्रार करण्यासाठी त्यांच्या टोल-फ्री नंबर, 18002586161 वर कॉल करा.

पायरी 1: HDFC नेट बँकिंग पोर्टलवर लॉग इन करा.
पायरी 2: “कार्ड” पर्याय निवडा
पायरी 3: क्रेडिट कार्ड टॅबच्या खाली “विनंती” वर क्लिक करा
पायरी 4: “क्रेडिट कार्ड हॉटलिस्टिंग” वर क्लिक करा आणि तुमच्या कार्डचे तपशील प्रविष्ट करा.

8. इंडसलँड बँक
पायरी 1: IndusNet पोर्टलवर लॉग इन करा
पायरी 2: “सेवा विनंती” वर क्लिक करा.
पायरी 3: “क्रेडिट कार्ड विनंत्या” निवडा.
पायरी 4: “क्रेडिट कार्ड ब्लॉकिंग विनंती” वर क्लिक करा.
पायरी 5: तुम्हाला ब्लॉक करायचे असलेले कार्ड निवडा.
चरण 6: “सबमिट” वर क्लिक करा.

9. इंडियन बँक
तुमचे क्रेडिट कार्ड ब्लॉक करण्यासाठी 092310 00001 किंवा 092895 92895 वर BLOCK पाठवा.

फसव्या व्यवहाराची तक्रार करताना विचारात घेण्याच्या गोष्टी

• फसव्या व्यवहाराबाबत तुम्हाला मिळालेल्या SMS संदेशाचा स्क्रीनशॉट घ्या.
  
• बँकेकडून तक्रार संदर्भ क्रमांक प्राप्त करण्याचे लक्षात ठेवा.
  
• बँकेशी तुमचे कोणतेही फोन संभाषण रेकॉर्ड करणे आवश्यक आहे.
  
• कॉल केल्यानंतर तुम्ही तुमच्या संदर्भ क्रमांकासह बँकेला ईमेल देखील पाठवू शकता.