कोरोनाविरुद्धच्या लढाईत भारताला आणखी एक शस्त्र मिळाले आहे. स्वदेशी कंपनी Zydus Cadila ने त्यांची कोरोना लस ZyCov-D पुरवायला सुरुवात केली आहे. ही लस 12 वर्षे आणि त्याहून अधिक वयाच्या लोकांना दिली जाईल.
Zydus Cadila च्या ZyCov-D लसीला केंद्र सरकारने गेल्या वर्षी ऑगस्टमध्येच मान्यता दिली होती. मात्र, आतापर्यंत ही लस वापरता आलेली नाही.
मात्र, भारतात, हे 18 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांसाठी दिली जाईल. या लसीची खास गोष्ट म्हणजे यामध्ये कोणतीही सुई वापरली जाणार नाही. म्हणजेच ही लस सुई विरहित लस आहे. ते सुईशिवाय दिले जाईल. याशिवाय, या लसीचे तीन-डोस देण्यात येईल, ज्यामुळे ती इतर लसींपेक्षा वेगळी आहे.
जयकोव्ह-डीला खास बनवणाऱ्या 4 गोष्टी…
1. तीन-डोस लस: आत्तापर्यंत जगभरात प्रशासित केलेल्या लसींची संख्या एकतर एक डोस किंवा दुहेरी डोस आहे. पण Zycov-D ही पहिली लस आहे जी तीन डोसमध्ये दिली जाते.
2. नीडल फ्री लस: यामध्ये कोणतीही सुई वापरली जाणार नाही. त्यात जेट इंजेक्टर बसवले जाईल. यासह, उच्च दाब असलेल्या लोकांच्या त्वचेत लस टोचली जाईल. या उपकरणाचा शोध 1960 मध्ये लागला होता. WHO ने 2013 मध्ये त्याच्या वापरासाठी परवानगी दिली.
3. DNA आधारित लस: Zycov-D ही जगातील पहिली DNA आधारित लस आहे. आतापर्यंत उपलब्ध असलेल्या सर्व लसी mRNA वापरतात, परंतु त्या प्लास्मिड-डीएनए वापरतात.
4. स्टोरेज देखील सोपे आहे: त्याची देखभाल उर्वरित लसीपेक्षा सोपे आहे. ते 2 ते 8 डिग्री सेल्सिअस तापमानात दीर्घकाळ साठवले जाऊ शकते. एवढेच नाही तर 25 अंश सेल्सिअस तापमानातही 4 महिने ठेवता येते.
तीन डोस किती अंतराने द्यावे लागतील?
या लसीचे तीन डोस 28-28 दिवसांच्या अंतराने दिले जातील. पहिल्या डोसनंतर, दुसरा डोस 28 दिवसांनी आणि तिसरा डोस 56 दिवसांनी दिला जाईल.
ही लस कशी काम करते?
आधी सांगितल्याप्रमाणे, Zycov-D ही प्लास्मिड-डीएनए लस आहे. शरीराची प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी या लसीमध्ये अनुवांशिक सामग्रीचा वापर केला जातो. सध्या उपलब्ध असलेल्या लस mRNA तंत्रज्ञान वापरतात. याला मेसेंजर आरएनए म्हणतात. ते शरीरात जाऊन कोरोनाविरुद्ध अँटीबॉडीज बनवण्याचा संदेश देते.
त्याच वेळी, प्लाझमिड हा मानवी पेशींमध्ये एक लहान डीएनए रेणू असतो. हे सहसा जिवाणू पेशींमध्ये आढळते. शरीरात प्रवेश केल्यावर प्लाझमिड-डीएनए व्हायरल प्रोटीनमध्ये रूपांतरित होते. हे विषाणूविरूद्ध मजबूत रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया निर्माण करते.
या प्रकारच्या लसीची एक खास गोष्ट म्हणजे ती काही आठवड्यांत अपडेटही होऊ शकतात. जर व्हायरस बदलला तर तो काही आठवड्यांत बदलला जाऊ शकतो.
डीएनए लस अधिक प्रभावी आणि मजबूत मानली जाते. आतापर्यंत चेचकांसह अनेक रोगांवर उपलब्ध असलेल्या लसी सर्व डीएनए आधारित आहेत.
किती येईल खर्च?
केंद्र सरकारने या लसीचे १ कोटी डोस मागवले होते. कंपनीने पुरवठा सुरू केला आहे. ही लस आता सरकारकडून मोफत दिली जाणार आहे.
कंपनीने याच्या एका डोसची किंमत २६५ रुपये ठेवली आहे. याशिवाय प्रत्येक डोसवर ९३ रुपयांचा जीएसटीही आकारला जाईल. म्हणजेच एका डोसची एकूण किंमत ३५८ रुपये असेल.